Tragedia Śląska - 1945 roku

Nadszedł styczeń 1945r. niezwykle mroźny, wśród ludności rosła nadzieja wyzwolenia. Szosą od Gierałtowic i od Gliwic 26 stycznia ok. 1500 wtoczyły się na ulice Knurowa czołgi Armii Czerwonej. Do 28 stycznia wolnych było ok. 20 miejscowości, wśród których znalazły się: Czerwionka, Leszczyny, Dębieńsko, Stanowice, Bełk, Palowice.

Dnia 27 stycznia powołano w Palowicach Urząd Gminy z Aleksym Pawlasem na czele. Utworzono też tzw. Milicję porządkową (bezmundurową, z biało czerwonymi opaskami na ramieniu). Życie sołectwa zaczęło się stabilizować. Tymczasem nikt w Palowicach nie przypuszczał, iż prawdziwy dramat jego mieszkańców ma się dopiero rozegrać. Oto na początku lutego dochodzi do krwawego i śmiertelnego w skutkach internowania wielu Palowiczan. Wszystkich członków milicji porządkowej i innych wezwano do urzędu, w którym przebywała już NKWD. Stąd bez prawa zajścia do domu, wywieziono wszystkich do Woszczyc i uwięziono w chlewie rolnika Siera. Następnego dnia z Woszczyc przewieziono wszystkich do Knurowa. Z Knurowa, po uprzednim uwięzieniu w chlewach dworskich, cały orszak mężczyzn i kobiet popędzono pieszo do Katowic.

Na dworcu kolejowym w Katowicach wszystkich uczestników marszu załadowano na wagony towarowe i w mrozie, 23 lutego 1945r. przetransportowano do Krakowa. Tam, w więzieniu na Monteluppich,

przebywali 3 tygodnie. W dniu 21 marca 1945r. tysięczne rzesze załadowano do 120 wagonów towarowych, które wyruszyły na wschód.

Mordercza podróż trwała aż 33 dni. Jej warunki były śmiertelnie ciężkie. W wagonach umierali ludzie, a ich pogrzeb polegał na wyrzuceniu zwłok z wagonu. Trasa wiodła przez Lwów.

W miejscowości Saratow pociąg rozdzielono na 4 części: jedną na Ural, drugą do Donbasu, inną gdzieś jeszcze, a pozostałe 40 wagonów skierowano do Kazachstanu. W dniu 23 kwietnia 1945r. palowiccy (i pozostali) internowani stanęli u celu: Kazachstan, Krasnowodsk nad Morzem Kaspijskim. Ofiarami samego transportu padli już: Piotr Kłyk, Teofil Smolorz i Paweł Lanuszny. Potworne warunki pracy, zamieszkania i wyżywienia spowodowały śmierć kolejnych ofiar: Augustyna Labus, Alojzego Maruszczyka, Jana Grzegorzka, Leona Białasa i Pawła Wala.

Około 5 września liczna grupa przewieziona została do Stalingradu, w celu odbudowy miasta. Praca trwała ponad 3 miesiące. W przeddzień świąt Bożego Narodzenia zwolniono tych, którzy pozostali jeszcze przy życiu. Do transportu przeznaczono wagony towarowe. Ludzie sami przygotowali się do przeżycia, zabierając m.in. drewno opałowe, aby tym sposobem ogrzać się w wagonie. Po miesięcznej podróży 20 stycznia 1946r., pociąg spod Stalingradu wrócił do Białej Podlaskiej. Tutaj, po wszystkich formalnościach i sprawach organizacyjnych Palowiczanie odjechali w rodzinne strony. Na początku lutego powrócili do Palowic.

W wyniku tej operacji śmierć ponieśli następujący Palowiczanie:

Nazwiska te zostały umieszczone wśród 56 nazwisk na Pomniku Palowiczan - ofiar II wojny światowej, zbudowanym przez mieszkańców Palowic w 1989r., w 50-lecie jej wybuchu.

[ źródło: "zarys dziejów Palowic" Sylwester Musiolik ]